Ook in Wallonië slaat de structurele huisvestingscrisis hard toe
Hoewel de situatie in Wallonië minder moeilijk is dan in Brussel, zijn de indicatoren over het algemeen slechter dan op nationaal niveau.
Net als in Brussel is de toenemende verarming van de bevolking aan het werk. Er zijn grote verschillen tussen de grote steden en het platteland, maar ook tussen de provincies: in de provincie Henegouwen loopt meer dan 20% van de bevolking risico op armoede, 19% in de provincie Luik tegenover 10% in Waals-Brabant {1}.
De kosten van huisvesting zijn een ander belangrijk element dat de crisis helpt verklaren. Hoewel ze gemiddeld lager zijn dan in Brussel, stijgen ze ook al jaren sneller dan de inkomens {2}.
Zoals in de andere regio's van het land is ook dit meer dan één crisis. Dit proces volgt niet de conjunctureel maar is structureel: de moeilijkheden om toegang te krijgen tot betaalbare kwaliteitswoningen nemen al meer dan 20 jaar toe!
Enkele belangrijke feiten:
✗ Met 27% huurders en 73% eigenaars is de verhouding in Wallonië omgekeerd ten opzichte van Brussel {3}.
✗ De huurmarkt bestaat voornamelijk uit woningen (79%), ook al zijn de appartementen (16%) de laatste 10 jaar toegenomen (+4%). {4}
✗ Het aanbod sociale woningen voldoet bij lange na niet aan de vraag: de sociale huisvesting vertegenwoordigt minder dan 6% van de Waalse woningen. Op 1 januari 2022 stonden 32.277 huishoudens op de wachtlijst voor een sociale woning en de huisvestingsmaatschappijen beheerden in totaal ongeveer 104.000 woningen, waarvan 100.000 sociale woningen. {5} Het aandeel sociale woningen in strikte zin is de afgelopen 10 jaar uitgehold. Er is geen structureel financieringsprogramma meer voor de bouw van nieuwe sociale woningen. De wachttijd bedraagt gemiddeld 4 jaar. Veel huishoudens schrijven zich niet meer in op de wachtlijst.
✗ Bijna 1 op 4 Walen (24%) kan financieel niet meer rondkomen (35% van de Brusselaars). {6}
✗ Steeds meer mensen krijgen sociale bijstand (RIS, ERIS en GRAPA). In vergelijking met de rest van de bevolking zijn personen jonger dan 24 jaar en ouder dan 65 jaar sterker vertegenwoordigd. Vrouwen zijn ook meer vertegenwoordigd, omdat zij moeilijker toegang hebben tot werk.
✗ Vrouwen hebben de meest kritieke huisvestingsproblemen, gezien hun ongunstige inkomensvoorwaarden, grotere afhankelijkheid van sociale bijstand maar ook hardnekkige discriminatiepraktijken. Zij zijn de eerste slachtoffers van de huisvestingscrisis, dit geldt nog meer voor alleenstaande vrouwen met kinderen. {7}
✗ In 2022 bedroeg de gemiddelde huurprijs in Wallonië 759 euro en is deze volgens de vastgoedsector in één jaar tijd met 4,2% en in de afgelopen vijf jaar met 12,6% gestegen {8}. Deze stijging is nog hoger voor kleine woningen (+6%) en treft dus meer huishoudens met lagere inkomens. Terwijl Waals-Brabant de duurste provincie blijft, kennen de provincies Luxemburg en Namen de hoogste stijgingen. Maar op 5 jaar tijd zijn de prijzen in Luik het meest gestegen (+15%)!
✗ Het aandeel van de huur in het inkomen van Waalse particuliere huurders bedraagt gemiddeld 31,4%. Er wordt traditioneel ervan uitgegaan dat men niet meer dan 1/3 van het inkomen aan huisvesting mag besteden. De armste huurders (minder dan 1000 euro) besteden meer dan de helft van hun inkomen aan huisvesting (54%) {9}. Zij lopen een groter risico op slechte huisvesting.
✗ Bij een derde van de huurwoningen is de energieprestatie van de woning het slechtst! 33,5% van de woningen heeft een EPB-certificaat van label F tot G {10}. Het zijn vooral de woningen met de laagste huren, die in erg slechte staat zijn en dat zijn de enige woningen die toegankelijk zijn voor huishoudens met lagere inkomens.
✗ In 2020 leefde bijna één op drie Waalse huishoudens (29,5%) in energiearmoed (26,5% in Brussel en 15,9% in Vlaanderen) {11}. Deze situatie treft meer alleenstaanden, eenoudergezinnen, vrouwen en 65-plussers. Sindsdien heeft de energiecrisis de huishoudens hard getroffen en zijn de energierekeningen geëxplodeerd!
✗ Geschat wordt dat in Wallonië jaarlijks tussen 4.000 en 5.000 vonnissen worden uitgesproken over huisuitzettingen, waarvan meer dan de helft zonder dat de huurder aanwezig is om zich voor de rechtbank te verdedigen {12}. Er bestaan geen precieze gegevens over deze realiteit, die zwaar weegt op het leven van reeds kwetsbare gezinnen. Ze zijn echter niet onvermijdelijk en kunnen worden voorkomen en vermeden {13}.
✗ Hoewel volledige gegevens ook hier nog ontbreken, blijkt uit indicatoren dat het aantal dak- en thuislozen elk jaar toeneemt. Recente tellingen tonen meer mensen aan dan verwacht (niet alleen "op straat") en tellen meer dan 2400 mensen voor 4 Waalse steden (Charleroi, Namen, Luik en Aarlen) {14}.
Onvoldoende beleidsvoortgang
Het regionaal beleid blijkt onvoldoende om een einde te maken aan de huisvestingscrisis.
De uitroeiing van dakloosheid en integratie via huisvesting is een absolute prioriteit in de strijd tegen armoede en het verminderen van ongelijkheid.
Er is een ambitieus plan voor de renovatie van sociale woningen gelanceerd met de openbare huisvestingsmaatschappijen (SLSP) en de versterking van de mechanismen Housing First en ‘Capteurs logement’. Deze laatste hebben moeite om de omvang van de problemen aan te pakken.
Een huurtoeslag voor huishoudens die wachten op een sociale woning (ingeschreven voor 18 maanden) moet begin 2023 in werking treden en het tekort aan sociale woningen gedeeltelijk compenseren.
Een eerste tijdelijke opschorting van uithuiszettingen werd in 2020 goedgekeurd en in januari 2021 stopgezet. Deze winter worden administratieve en gerechtelijke uitzettingen opnieuw opgeschort van 1 november 2022 tot 15 maart 2023, maar de maatregel blijft tijdelijk {15}.
Van 1 november 2022 tot 31 oktober 2023 wordt de indexering van de huren beperkt volgens het energieprestatiecertificaat van het gebouw (EPB): het is verboden voor de meest energie-intensieve woningen (F en G). De maatregel is ook tijdelijk.
Sinds enkele jaren bestaat er een huurschaal, maar deze is indicatief, reguleert de markt niet en voorkomt niet dat de huren stijgen.
De gezondheidscrisis heeft de reeds bestaande ongelijkheden alleen maar versterkt.
De overstromingen hebben de Luikse regio zwaar getroffen, talloze huishoudens hebben enorme schade geleden en die zijn nog lang niet uit de problemen of hebben te weinig schadevergoeding ontvangen. De overstromingen hadden ook een impact op de huurmarkt in de Luikse regio door de huurprijzen op te drijven.
De energiecrisis is nog in volle gang en brengt veel huishoudens in nog grotere moeilijkheden!
Wij komen in actie! Huisvesting voor mensen, niet voor de winst
Steeds meer onder ons hebben moeite om een betaalbare woning te vinden, worden geconfronteerd met buitensporige huren, exorbitante kosten, woningen van slechte kwaliteit, illegale en discriminerende praktijken.
De huisvestingscrisis is geen individueel probleem: het is een collectief probleem en een kwestie van politieke wil. We kunnen deze situatie veranderen door samen onze stem te laten horen. Wonen in fatsoenlijke huisvesting is een noodzakelijke basis om een stabiel leven op te bouwen, het is een recht en het is onze strijd.
Om dit met kracht tegemoet te treden, sluiten wij ons aan bij de Europese oproep voor de Housing Action Day en de gezamenlijke mobilisatie van het Belgisch platform Housing Action Day
Onze eisen:
- Een onmiddellijke verlaging van de huurprijzen!
- Een einde aan uithuiszettingen en regularisatie voor iedereen!
- Meer sociale huisvesting en alternatieven voor de privé huurmarkt!
Noten
✗ https://www.luttepauvrete.be/des-faits-et-des-chiffres/des-faits-et-des-chiffres-logements-sociaux/
✗ https://www.swl.be/images/2020/SWL_RA2019_FINAL.pdf
✗ https://www.iweps.be/indicateur-statistique/loyers-en-wallonie/
✗ https://www.iweps.be/indicateur-statistique/taux-de-risque-de-pauvrete/
✗ https://www.iweps.be/indicateur-statistique/part-majeurs-beneficiant-de-laide-sociale
✗ https://www.lecho.be/monargent/analyse/immobilier/le-loyer-des-logements-avec-un-bon-peb-augmente-davantage/10274897.html
✗ https://cehd.be/le-cehd/projets/observatoire-de-la-qualit%C3%A9-de-l-habitat
✗ https://rwdh.be/ressource/analyse-expulsions-sans-toit-et-invisibles/
✗ https://www.kbs-frb.be/fr/Activities/Publications/2020/20200323N
✗ https://inegalites.be/Les-loyers-en-Belgique
✗ https://cehd.be/media/1250/rapport-2019_owl-2018_final.pdf
✗ https://union-habitat-bruxelles.eu/le-logement-social-dans-lunion-europeenne
✗ https://www.fondation-abbe-pierre.fr/documents/pdf/rapport_europe_2020_fr.pdf
✗ https://statbel.fgov.be/fr/themes/menages/pauvrete-et-conditions-de-vie/risque-de-pauvrete-ou-dexclusion-sociale
{1} https://statbel.fgov.be/fr/themes/menages/pauvrete-et-conditions-de-vie/risque-de-pauvrete-ou-dexclusion-sociale
{2} Institut Wallon pour la Prospective, l’Etude et la Statistique, IWEPS, Fiche Loyers 2019. https://www.iweps.be/wp-content/uploads/2019/12/I016-LOYERS-122019_full1.pdf
{3} Société Wallonne du Logement, Rapport d’activités 2018. www.swl.be
{4} Centre d’Etude en Habitat Durable, Chiffres-clés du logement 2021.
{5} Société Wallonne du Logement, Rapport d’activités 2021. www.swl.be
{6} https://statbel.fgov.be/fr/themes/menages/pauvrete-et-conditions-de-vie/privation-materielle-et-sociale
{7} Conseil Wallon de l’Egalité Homme Femme, Sensibilisation à la question du genre en matière de politique du logement et de l’habitat, avis du 21-12-2022, https://www.cesewallonie.be/sites/default/files/uploads/avis/CWEHF_93.pdf
{8} https://www.federia.immo, Communiqué de presse 28/02/23
{9} Observatoire Wallon des Loyers 2020 (données 2019), Centre d’Etudes en Habitat Durable, https://www.cehd.be/actualit%C3%A9s/owl2020/
{10} Certificat PEB = de Performance Energétique du Bâtiment. Données de Observatoire Wallon des Loyers, CEHD, 2020
{11} Baromètre de la précarité énergétique 2020, Fondation Roi Baudouin, 13/06/ 2022, https://kbs-frb.be/fr/barometres-des-precarites-energetique-et-hydrique-chiffres-2020
{12} https://www.iweps.be/publication/expulsions-domiciliaires-wallonie
{13} https://rwdh.be/lutte-contre-les-evictions-et-expulsions/1024/
{14} Dénombrement du sans-abrisme et de l’absence de chez soi, 2020 et 2021, Fondation Roi Baudouin, https://kbs-frb.be/fr/denombrement-sans-abrisme-et-absence-de-chez-soi
{15} 22 septembre 2022 - Décret relatif à la suspension de l'exécution des décisions d'expulsions administratives et judiciaires